روشهای تدریس فعال و کاربردی در فرایند آموزش

آشنایی با بعضی از روشهای فعال تدریس:

یکی از عناصر اصلی در برنامه درسی و طراحی آموزشی" موضوع روشهای یاددهی یادگیری است و کلیه اقدامات و تصمیمات" ضمن اجرای روش به مرحله ظهور می رسد ویادگیری اتفاق می افتد.در طراحی آموزشی "موضوعاتی چون اهداف "روشهای ارزشیابی" وسایل آموزشی و... تدوین و از طریق روش تدریس به کارهای عملی تبدیل می شود.اگر روشهای تدریس مورد استفاده به خوبی انتخاب و اجراء شود " بدون شک خلاقیت دانش آموزان نیز مجال پرورش پیدا می کند.

درنتیجه"روشهای یادگیری به دانش آموزان آموزش داده می شود و آنان می دانند چگونه یاد بگیرند که یاد بگیرند(یاد گیری یادگیری). حال درزیر به بعضی از روشهای فعال تدریس اشاره می کنیم:

یادگیری برای دانستن:

یعنی یاد گرفتن روش یادگیری و استفاده از فرصتهایی که آموزش و پرورش در طول زندگی فراهم می آورد این فرصت ها نه یکبار بلکه بارها و بارها باید فراهم آید.

یادگیری برای انجام دادن:

یعنی دانش آموزان در حین تحصیل این فرصت را به دست آورند که توانایی ها ی خود را از طریق تلاش و درگیر شدن با تجربه های علمی و انجام دادن فعالیت های اجتماعی گسترش دهند.

یادگیری برای با هم زیستن:

به دنبال تحقق هدف هایی است که انسان ها همدیگر را بهتر درک کنند با تفاهم حق شنا سی و همبستگی با هم زندگی کنند و در مقابله با مشکلات و بحرانها به طور دسته جمعی مشارکت همکاری و همدردی داشته و غمخوار یکدیگر باشند و حرمت کرامت و عطوفت انسا نی را پا س دارد.

یادگیری برای زیستن:

یعنی شخصیت هر فردی آنچنان رشد کند که بتواند خود را هدایت کند تصمیم بگیرد و داوری درست انجام دهد این امر حاصل نمی شود مگر اینکه قوای ذهنی قدرت استدلال حسن زیبایی شنا سی استعدادهای جسمانی و مهار ت در برقراری ارتباط با دیگران در طول عمر به ویژه دوران تحصیل تمرین و تقویت و تحکیم شود اگر درباره این چهار اصل پیشنهادی کمیسیون بین المللی تعلیم و تربیت تامل و تفکر کرده و انگاه بخواهیم آنرا اجرا نماییم ایا با شیوه های اموزش مستقیم و یا غیرفعال می توانیم این چهار نوع یادگیری را در مدارس دنبال کنیم روشن است که این چهار اصل در مدارس نیاز به روش های فعا ل و کاربردی در فرایند اموزش دارد بنابراین نظام های رسمی اموزش باید از اموزش های مستقیم معلم محور شیوه های اطلاع رسانی مرسوم دوری کنند و مدارس نیز به تدریج با ید به میدان تجربه های علمی، عملی و اجتماعی تبد یل شوند.

الف روش حل مسئله:

رسیدن به هدف در هر اقدامی نوعی حل مسئله است.

مراحل روش حل مسئله:

1- مشخص کردن مسئله در تمام ابعاد برای شاگردان

2-جمع آوری اطلاعات برای ساخت فرضیه

3-فرضیه سازی بر اساس حد س و گمان اولیه

4- آزمایش فرضیه ها توسط شاگردان و ثبت نتایج آزمایش ها که درستی یا نادرستی فرضیه ها مشخص گردد

5- نتیجه گیری" تعمیم و کاربرد فرضیه ها ‍‍ی مورد قبول جهت استفاده دیگران

ب روش ایفای نقش:

یکی از روشهایی که در تکوین شخصیت فردی و اجتماعی شاگردان سهم زیادی دارد "روش ایفای نقش است "زیرا نمونه های کوچکی از ایفای نقشهای زندگانی است و بهتر از بقیه روش ها شاگردان را در عرصه زندگی می آزماید.

امتیازات روش ایفای نقش:

1- ایجاد شور وشوق و انگیزه درونی در فراگیران

2-مشارکت وفعالیت کلیه شاگردان

3- کاهش کم رویی و خجالت شاگردان

4- افزایش مهارتهای روانی – حرکتی شاگردان

5- تقویت نگرشها و طرز تفکر جدید وقبول ارزشهای اجتماعی توسط شاگردان

6-تقویت قدرت مدیریت و سازماندهی شاگردان د رکلاس و آینده شغلی آنها

ج روش بارش یا طوفان فکری

این روش جهت تقویت زمینه های بالقوه خلاقیت شاگردان است و یکی از مسیرهای ساخت این

فضا"به کارگیری روشهای تدریس خلاق و خلا قیت زاست.در فرایند خلایت"سه محور اصلی وجود

دارد:

1- دانش و مهارت و اطلاعات زمینه ای مناسبی در مورد موضوع شاگردان داشته باشند.

2- انگیزه درونی قوی در شاگردان وجود داشته باشد.

3- تفکر خلاق داشته باشند. این بوسیله بارش فکری و مغزی میسر می گردد.

تعریف بارش فکری:

اجرای فن و گردهم آیی ای که از طریق آن"عده ای می کوشند برای یک مسئله به خصوص " با

انباشتن تمام افکار واندیشه هایی که همان جا به وسیله اعضا ارائه می گردد"راه حلی بیابند.

در این تعریف چند نکته اساسی وجود دارد:

1- بارش فکری دانش و فن گروهی است.

2- تلاش فکری و ذهنی به طور گروهی صورت می گیرد تا راه حلی به دست آید.

3- راه حلهایی برای یک مسئله یا موضوع پیشنهاد می شود.

4-- بارش فکری"نوعی حمله ذهنی به موضوع است که شرکت کنندگان واضح نظر خود را ابراز می کنند.

د روش مباحثه ای (بحث گروهی):

بعضی موضوعات درسی"بر تقویت و افزایش مهارت های اجتماعی "کلامی وارتباطی مبتنی است و اهداف مورد نظر بر آن دسته از مهارتهایی که ارتباطات فردی و جمعی مؤثرند"تاکید دارد.ازاین طریق "ارتباطات و تبادل تجربیات"قدرت کلام وبداعت رادردانش آموزان تقویت می کنند.

محاسن روش مباحثه ای یا بحث گروهی:

1- مفهوم مشارکت و تلاش برای شاگردان روشن می شود.

2- ذهن فراگیران را پویا و فعال می کند.

3- شاگردان در پایان "به دیدگاه های مشترک مورد توافق می رسند.

4- معلم نقش راهنما و کنترل کننده را دارد.

5- علاقه و انگیزه شاگردان افزایش یافته و تدریس کسل کننده نخواهد شد.

6- با مشاهده رفتارها و بحث ها می توان توانایی های شاگردان را سنجید.

7- کم رویی و خجالت شاگردان کاهش می یابد.

8-عواطف دوستی شاگردان تقویت یافته وبهتر همدیگر را می شناسند.

9- تفکر انتقادی د رآنان تقویت می شود.

10- سایر توانایی های شناختی رشد می یابد.

11- توانایی سخن گفتن و مهارت های کلامی پرورش می یابد.

12- آموزش و یادگیری بر استدلال و توجیه منطقی استوار است.

ه روش پروژه:

این روش در کسب مهارتهای اساسی زندگی فراگیران نقش اساسی دارد درجوامع پیشرفته "یکی ازاهداف برنامه های تعلیم و تربیت "تکوین شخصیت افراد برای کسب مهارت های اساسی زندگی است.در این زمینه "ارتقای قدرت مدیریت"برنامه ریزی و کنترل"از محورهای مهم به حساب می آید ودر جهت نیل به این اهداف انتخاب روشهای فعال تدریس زمینه های مناسب را فراهم خواهد آورد. در روش پروژه فراگیران مقد مات لازم را فراهم می آورند و برای انجام دادن پروژه برنامه ریزی می کنند و برای اجرای صحیح آن به سازماندهی می پردازندو طبق اهداف و برنامه زمانی "موضوع واگذار شده راشرع می کنند و به اتمام می رسانند.

ویژگیهای روش پروژه:

1- روش پروژه مانند واحد کار شاگردان است ولی در پروژه اول ارتباط آن با عواملی که باید مورد مطالعه قرار گیرد معین می شود.

2-مرحله به مرحله بودن کار موجب نظم کنترل مرحله ای می شود.

3- یادگیری بسیار عمیق است وپیشرفت شاگردان بسیار زیاد و کاملا محسوس است.

4- شاگردان اعتماد به نفس پیدا می کنند و بین آنها و معلم رابطه صحیح آموزشی بر قرار می شود.

5- رفتارهای اجتماعی مانند"همکاری" تعاون"احساس مسؤ لیت"انضباط درکارها"فعالیت "صبروتحمل عقاید مخالف در شاگردان تقویت می شود.

6- مهرتهای تحقیق و پژوهش را می آموزند.

7-توانایی ها ی گوناگون در شاگردان بروز می کند.

8- فعالیت آموزشی با میل و رغبت انجام می شود و تحمیلی نیست.

9- بسیاری از دشواری های تربیتی به دلیل فعال بودن شاگردان در ضمن اجرای این روش از بین می رود.

ویژگی های رویکرد تدریس فعال:

1- دانش آموزان به طور فعا ل در فرایند یادگیری درگیر باشند.

2- فرایند یادگیری از علایق، خواسته ها و ادراکات یادگیرندگان آغاز شود.

3- محیط یادگیری به نحوی سازمان می یابد که در آن یادگیری "فراگیرمحور" جریان داشته باشد.

4- تجارب یادگیری باید به نحوی سازمان یابد که یادگیرنده را در روشن سازی و بیان نیازهایشان کمک کند.

5- هر کسی بتواند براساس تجارب و اطلاعات خود در یادگیری نقش مهمی را ایفا نماید.

6- معلم به همان اندازه از دانش آموزان یا د بگیرد که هر دانش آموز از وی و از سایر دانش آموزان می آموزد.

7- استقلال یادگیرنده، مهم ترین رکن در یا دگیری باشد.

8- مفیدترین و متداول ترین ابزار برای بررسی میزان پیشرفت یادگیرنده ارزشیابی از خود باشد.

9- مسئولیت و کنترل یادگیری باید بین یادگیرنده و عوامل خارجی (معلم، کتاب درسی و...) تقسیم شود.

10- نقش آموزش دهنده (معلم) یا هر عامل آموزش دهنده فقط تسهیل کننده و قادرکننده در یادگیری باشد.

11- فرایند یادگیری مبدل به فرایند رشد و تکامل یادگیرنده گردد.

ضرورت به کارگیری روش های تدریس فعال و چهار اصل پیشنهادی کمیسیون بین المللی تعلیم و تربیت:

کمیسیون بین المللی آموزش و پرورش در طول زندگی به چهار ستون استوار است یادگیری برای دانستن یاگیری برای انجام دادن یادگیری برای باهم زیستن و یادگیری برای زیستن.